Δημήτριος Βικέλας

Ο μέγας οραματιστής των ολυμπιακών αγώνων και οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες

(Η αρχική σκέψη του Πιερ Ντε Κουμπερτέν ήταν να ξεκινήσει η αναβίωση των ολυμπιακών αγώνων από το Παρίσι αλλά ο εμπνευσμένος λόγος του Βικέλα άλλαξε το όλο σκηνικό και έγιναν στην Αθήνα.)

Στις 15 Απριλίου 2013 συμπληρώθηκαν 117 χρόνια από το πέρας των πρώτων ολυμπιακών Αγώνων γνωστοί και ωςΑγώνες της 1ης Ολυμπιάδας. Στο χρονικό αυτό διάστημα διοργανώθηκαν 30 Ολυμπιακοί Αγώνες (θερινοί)και 21 Χειμερινοί Ολυμπιακοί αγώνες . Η 22η διοργάνωση Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων θα γίνει στο Σότσι της Ρωσία το 2014 Η 30η διοργάνωση Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων διοργανώθηκε στο Λονδίνο, πρωτεύουσα του Ηνωμένου Βασιλείου, από τις 27 Ιουλίου ως τις 12 Αυγούστου 2012. Η Ελληνική Ολυμπιακή Ακαδημία διοργάνωσε στο Παναθηναϊκό Στάδιο τη Παρασκευή 13/4/2013 υπέροχη εκδήλωση για τον εορτασμό της επετείου των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 40.000 μαθητές και δάσκαλοι. Η εκδήλωση αυτή περιλάμβανε και την αναβίωση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων. Λόγω της επετείου αυτής ας θυμηθούμε τον εμπνευστή και εισηγητή για να γίνουν στην Αθήνα οι πρώτοι ολυμπιακοί αγώνες στην Αθήνα καθώς και ορισμένα στοιχεία για τους αγώνες αυτούς.

Ο Δημήτριος Βικέλας γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου στις 15 Φεβρουαρίου 1835. Η οικογένεια του πατέρα του, Εμμανουήλ Βικέλα, ήταν σπουδαία εμπορική οικογένεια με καταγωγή από τη Βέροια. Το αρχικό όνομά της ήταν Μπεκέλας. Η οικογένεια της μητέρας του Σμαράγδας ήταν η επίσης μεγάλη εμπορική οικογένεια Μελά. Η Σμαράγδα ήταν αδερφή του συγγραφέα Λέοντος Μελά. Ο Βικέλας γεννήθηκε στη Σύρο. Η Ερμούπολη ήταν εκείνη την εποχή σπουδαίο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου. Η Ερμούπολη , η Κωνσταντινούπολη και η Οδησσός   ήσαν κυρίως οι πόλεις στις οποίες ο πατέρα του είχε τις επαγγελματικές του δραστηριότητες. Λόγω των εμπορικών δραστηριοτήτων αυτών η οικογένεια του είχε συχνές μετακινήσεις. Σε ηλικία τεσσάρων ετών εγκαταστάθηκε αρχικά στο Ναύπλιο και έπειτα στην Κωνσταντινούπολη.

Λόγω των συχνών μετακινήσεων της οικογένειας του αλλά και δικών του προβλημάτων υγείας η φοίτησή του στα σχολεία δεν ήταν τακτική. Η μητέρα του όμως ήταν πολύ καλλιεργημένη και του προσέφερε μαθήματα κατ' οίκον. Ο ίδιος αργότερα ομολόγησε ότι σ' αυτήν όφειλε την κλίση του προς τα φιλολογικά ενδιαφέροντα. Λόγω της οικονομικής καταστροφής του πατρός του αναγκάσθηκε να επιστρέψει στην Ερμούπολη. Εκεί φοίτησε στο Λύκειο του Χρήστου Ευαγγελίδη. Στην Ερμούπολη μαζί με το συμμαθητής του Εμμανουήλ Ροΐδη εξέδιδαν χειρόγραφη εφημερίδα με τίτλο "Μέλισσα". Το 1851 μετέφρασε την "Εσθήρ" του Ρακίνα.

Το 1852 μετέβη στο Λονδίνο όπου εργάστηκε ως υπάλληλος στην εταιρεία των θείων του Λέοντα και Βασιλείου Μελά. Σύντομα έγινε συνέταιρος στην εταιρεία. Από τους εμπορικούς κύκλους του Λονδίνου εκτιμήθηκε η εργατικότητα, η μεθοδικότητα, η εντιμότητα και η ευρύτητα του πνεύματός του. Ανέπτυξε φιλία με τον πρεσβευτή της Ελλάδας στο Λονδίνο Σπυρίδωνα Τρικούπη και τον γιο του Χαρίλαο, μετέπειτα πρωθυπουργό. Τις ελάχιστες ελεύθερες ώρες, ο Βικέλας παρακολουθούσε μαθήματα Βοτανικής και Αρχιτεκτονικής στο University College, ενώ εξασκούσε το ταλέντο του στις ξένες γλώσσες. Παράλληλα, έγραφε διηγήματα, ποιήματα και μετέφραζε στα ελληνικά τα παραμύθια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και τις τραγωδίες του Σαίξπηρ. Από το 1855 έγραφε και ποιήματα, τα οποία δημοσίευε σε εφημερίδες και περιοδικά της Αθήνας ή τα υπέβαλλε στους ποιητικούς διαγωνισμούς του Πανεπιστημίου.

 Το 1893 ο πρόεδρος του Πανελλήνιου Αθλητικού Συλλόγου Ιωάννης Φωκιανός προτείνει στο Βικέλα να συμμετάσχει αυτός στο Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο των Παρισίων το 1894 επειδή ο ίδιος δεν μπορούσε. Ο Φωκιανός πρότεινε το Βικέλα καθόσον ήταν   γνωστός ως λογοτέχνης στην Ευρώπη και είχε ισχυρές διασυνδέσεις αν και ποτέ του δεν είχε ασχοληθεί με τον αθλητισμό. Συναινώντας να εκπροσωπήσει τον Πανελλήνιο στο Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο που διοργάνωνε ο Πιερ Ντε Κουμπερτέν την επόμενη χρονιά στο Παρίσι με στόχο την πραγματοποίηση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων ο Βικέλας έγραψε το όνομα του στην ιστορία και ο ίδιος έγινε αθάνατος. Το καλοκαίρι του 1894 διεξήχθη στη γαλλική πρωτεύουσα το Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο και ο Δημήτριος Βικέλας παρακολουθεί τις εργασίες του, ως αντιπρόσωπος του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου. Στις 23 Ιουνίου, ημέρα λήξης των εργασιών του Διεθνούς Αθλητικού Συνεδρίου, αποφασίστηκε, μέσα σε πανηγυρική ατμόσφαιρα, η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων και η τέλεση της πρώτης διοργάνωσης στην Αθήνα το 1896. Η συμβολή του Δημητρίου Βικέλα υπήρξε καθοριστική, ενεργώνταςαυτοβούλως και χωρίς να έχει την εξουσιοδότηση του Πανελληνίου και της κυβέρνησης για να χειριστεί ένα τόσο σοβαρό θέμα.

Η αρχική σκέψη του Βαρώνου Ντε Κουμπερτέν ήταν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες να γίνουν το 1900 στο Παρίσι, αλλά ο εμπνευσμένος λόγος του Βικέλα ανέτρεψε την κατάσταση. Ο Βικέλας δεν απέκρυψε από τους συνέδρους ότι δεν είχε εξουσιοδότηση για την πρόταση που έκανε να γίνουν στην Αθήνα οι αγώνες του 1896. Διευκρίνισε μάλιστα ότι «...στην Αθήνα, ασφαλώς δεν θα έχουμε τη δυνατότητα να οργανώσουμε μεγαλοπρεπείς γιορτές, αλλά τις πολλές ελλείψεις μας θα αναπληρώσει η εγκαρδιότητα της υποδοχής μας. Δεν θα προσφέρουμε στους επισκέπτες μας διασκεδάσεις άξιες προς την περίσταση, αλλά έχουμε να δείξουμε τα µνηµεία και τα ερείπια της αρχαιότητος και να τους οδηγήσουμε στους τόπους όπου τελούσαν οι αρχαίοι Έλληνες τους αγώνες τους». Η τολμηρή πρωτοβουλία του και ο εμπνευσμένος του λόγος συνεπήρε τους συνέδρους, οι οποίοι ψήφισαν ομόφωνα την Αθήνα. Ο Δημήτριος Βικέλας εξελέγη το 1894 πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Παρέμεινε στη θέση αυτή έως το 1896, οπότε τον διαδέχθηκε ο βαρόνος Ντε Κουμπερτέν.

Στη φωτογραφία η πρώτη Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή. Στο μέσον ο πρόεδρος της κος Βικέλας και δεξιά του ο Pierre de Coubertin.

Η τολμηρή πρωτοβουλία του Βικέλα προκάλεσε ενθουσιασμό στην κοινή γνώμη στην πτωχή τότε Ελλάδα. Ο ενθουσιασμός αυτός ήταν τόσο μεγάλος   που συνέβαλε απροσδόκητα αφενός στην αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων τότε με μεγάλη επιτυχία και αφετέρου στην παγίωση του θεσμού στα επόμενα χρόνια. Όλοι εργάζονταν για την επιτυχία της οργάνωσης διότι τη θεωρούσαν Εθνική υπόθεση. Η οικονομική κατάσταση της χώρας μας ήταν σε πολύ κακό χάλι και υπήρχε φόβος να μη διεξαχθομύν οι Αγώνες.

Ο διάδοχος Κωνσταντίνος, θερμός υποστηρικτής των Ολυμπιακών Αγώνων, αποφάσισε να ηγηθεί της οργανωτικής επιτροπής. Η απόφαση του αυτή ανακοινώθηκε επίσημα από τον Βικέλα στις 7 Ιανουαρίου 1895. Με παράκληση του Κωνσταντίνου, ο επιχειρηματίας Γεώργιος Αβέρωφ συμφώνησε να βοηθήσει στην ανακατασκευή του Παναθηναϊκού Σταδίου που κόστισε 920.000 δραχμές περίπου. Το Παναθηναϊκό στάδιο ξαναχτίστηκε όλο με μάρμαρο και κατέστη γνωστό σε όλο τον κόσμο και μοναδικό για την ομορφιά του και γι’αυτό ονομάζεται και «Καλλιμάρμαρο. Προς τιμήν της γενναιοδωρίας του Αβέρωφ, κατασκευάστηκε το άγαλμά του στην είσοδο του Σταδίου. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 5 Απριλίου 1896.

Οι αγώνες έγιναν από 6 Απριλίου έως 15 Απριλίου 1896 με το καινούργιο ημερολόγιο. Με το παλαιό ημερολόγιο που ίσχυε τότε ξεκίνησαν στις 25 Μαρτίου, ημερομηνία που συνέπιπτε με την εθνική μας επέτειο για να εορτασθεί μαζί και η επέτειος των 75 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης. Έγιναν μόνο 43 αγωνίσματα στα οποία συμμετείχαν μόνο άνδρες. Στην πρώτη αυτή Ολυμπιάδα δε συμμετείχαν οι χώρες με επίσημες ομάδες. Η συμμετοχή ήταν ελεύθερη και πήραν μέρος αθλητικοί σύλλογοι και άτομα που είχαν φτάσει στην Αθήνα με δικά τους έξοδα. Δίπλα αφάινεται η πρώτη αφίσσα των αφίσα των Ολυμπιακών Αγώνων.

Μάλιστα, πολλοί από αυτούς δεν ήταν επίσημοι αθλητές, αλλά τους είχε συγκινήσει η ιδέα των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο ενθουσιασμός του κόσμου ήταν μεγάλος και γέμιζε καθημερινά το Καλλιμάρμαρο και τους άλλους αγωνιστικούς χώρους. Η Αθήνα κρατάει από το 1896 το ρεκόρ θεατών σε κολυμβητικούς αγώνες . Περισσότεροι από σαράντα χιλιάδες θεατές παρακολούθησαν από τη παραλία, από βάρκες ή και πλοία τα τρία αγωνίσματα του ολυμπιακού προγράμματος που έγιναν στο λιμάνι της Ζέας.

Ο Ολυμπιακός Ύμνος είναι μια μουσική σύνθεση που συντέθηκε για τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 1896 από τον Σπύρο Σαμαρά, σε ποίηση του Κωστή Παλαμά. Κατά τις επόμενες Ολυμπιάδες, η εκάστοτε διοργανώτρια χώρα ανέθετε σε διάφορους συνθέτες τη σύνθεση ενός ξεχωριστού ύμνου. Το 1958 όμως ο ύμνος των Σαμαρά / Παλαμά επελέγη από την Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ως ο επίσημος ύμνος του Ολυμπιακού Κινήματος. Από την Ολυμπιάδα της Ρώμης το 1960 ανακρούεται στις τελετές έναρξης και λήξης κάθε Ολυμπιάδας, συνήθως μεταγλωττισμένος στη γλώσσα της διοργανώτριας χώρας. Η αρχική παρτιτούρα βρίσκεται στην έδρα της ΔΟΕ στη Λωζάνη.

Στις 6 Απριλίου 1896 (25 η Μαρτίου με το παλαιό ημερολόγιο) στέφεται ο πρώτος Ολυμπιονίκης των σύγχρονων Ολυμπιάδων. Ήταν ο 27χρονος τότε Αμερικανός Τζέιμς Μπρένταν Κόννολλυ, που είχε νικήσει στο τριπλούν με 13,71 μ. Η πλειοψηφία των Ελλήνων πιστεύει ότι μόνο ο μόνο ο Σπύρος Λούης πήρε χρυσό μετάλλιο. Αυτό είναι λάθος η   χώρα μας κέρδισε 10 χρυσά μετάλλια. Ο Λεωνίδας Πύργος είναι ο πρώτος χρονολογικά Έλληνας χρυσός ολυμπιονίκης στην ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Κέρδισε το αγώνισμα ξίφος ασκήσεως διδασκάλων (7-4-1896 μέσα στο Ζάππειο Μέγαρο). Οι δέκα χρυσοί ολυμπιονίκες και τα αγωνίσματα στα οποία πήραν τα   μετάλλια φαίνονται στον επόμενο πίνακα.

Οι Αμερικανοί κέρδισαν τα περισσότερα χρυσά μετάλλια στο στίβο (11) αλλά η Ελλάδα πήρε τα περισσότερα μετάλλια σε σύνολο (46 εκ των οποίων τα 10 χρυσά). Ήταν τόσο μεγάλη η επιτυχία της διοργάνωσης, το επιβεβαίωναν όλοι οι ξένοι ανταποκριτές, που ο διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος ζήτησε επίσημα , κατά τη τελετή λήξης των αγώνων, τη μόνιμη διεξαγωγή των ολυμπιακών αγώνων στην Ελλάδα. Η πρόταση αυτή δεν έγινε δεκτή με την αιτιολογία ότι ήταν αντίθετη με την ιδρυτική διακήρυξη των ολυμπιακών Αγώνων.

Ο Βικέλας εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα το 1897. Στην Αθήνα έκανε σημαντικό κοινωφελές έργο. Ίδρυσε τον Οίκο Τυφλών, τη Σεβαστοπούλειο Σχολή. Το σημαντικότερο από αυτά είναι η ίδρυση του Συλλόγου προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων το 1899. Γραμματέας του συλλόγου ήταν ο Γεώργιος Δροσίνης. Σκοπός του συλλόγου ήταν η έκδοση βιβλίων σε φθηνή τιμή. Πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στην Αθήνα, όπου πέθανε στις 7 Ιουλίου 1908, χτυπημένος από την επάρατη νόσο. Μετά το θάνατό του κληροδότησε την πλούσια βιβλιοθήκη του στο δήμο Ηρακλείου Κρήτης, τη γνωστή και σήμερα Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη. Ενενήντα δύο χρόνια αργότερα η ολυμπιακή λαμπαδηδρομία θα διασχίσει την γενέτειρα του, την Ερμούπολη, πριν αρχίσει το ταξίδι της για το Σίδνει. Το 2004 η ολυμπιακή φλόγα θα φωτίσει το πατρικό του σπίτι στην Ερμούπολη με την ευκαιρία της επιστροφής των Ολυμπιακών Αγώνων στη χώρα μας..

Ο Δημήτριος Βικέλας θεωρείται, μαζί με τον Γεώργιο Βιζυηνό, ο εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος στην Ελλάδα. Το πιο γνωστό του έργο είναι ο Λουκής Λάρας το οποίο κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Πεζογράφημα με ρεαλιστικό και κοινωνικό περιεχόμενο, γράφτηκε το 1879 και αναφέρεται στις επιπτώσεις τις επανάστασης του 1821 στους απλούς ανθρώπους. Άλλα σημαντικά διηγήματά του είναι ο Παπα-Νάρκισσος, ο Λυσσασμένος, η άσχημη αδελφή και γιατί έγινα Δικηγόρος.

Είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς την εξέλιξη του ελληνικού αθλητισμού αν ο Βικέλας δεν είχε αποδεχθεί την πρόταση του προέδρου του Πανελληνίου.

Ασμχος (Ρ) ε.α. Ιωάννης Κρανιάς.

Γραμματέας ΕΑΑΑ & πρόεδρος ΣΑΙΡ